Орипов Абдулла (1941–2016)Abdulla Oripov (1941–2016)

Abdulla Oripov

 

Абдулла Орипов (Арипов) — узбекский поэт и общественный деятель. Творчество Абдуллы Арипова представляет одну из ярких страниц современной узбекской литературы. В его стихах глубоко анализируется духовный мир человека и история народа. В 1998 году Абдулла Арипов удостоен звания «Герой Узбекистана

Абдулла Арипов родился в 1941 году в селении Некуз Касанского района Кашкадарьинской области. Его отец Орифбой Убайдулла угли был председателем местного колхоза. В семье было восемь детей — четыре мальчика и четыре девочки, Абдулла Арипов был самым младшим из сыновей. Окончив среднюю школу в 1958 году с золотой медалью, Абдулла Арипов продолжил образование на отделении журналистики факультета узбекской филологии Ташкентского Государственного университета.

После университета, который Абдулла Арипов окончил также с отличием в 1963 году, он работает редактором издательства «Ёш гвардия»; редактором и главным редактором (1967—1974) издательства литературы и искусства им. Гафура Гуляма; руководителем отдела (1974—1976) журнала «Звезда Востока». С 1976 по 1982 года Абдулла Арипов работает литературным консультантом Союза писателей Узбекистана; секретарём отдела Союза писателей Ташкентской области (1982—1983); главным редактором (1983—1985) журнала «Гулхан»; с 1985 года секретарь, с 1996 по 2009 годы Председатель Союза писателей Узбекистана. В 1988 году назначен на пост Председателя Комитета по защите авторских прав Узбекистана.

Абдулла Орипов был депутатом Олий Мажлиса первого и второго созывов, сенатором (25 января 2005 года).

В 1998 году Абдулле Арипову было присвоено звание Героя Узбекистана.

Своё первое стихотворение «Птица» Абдулла Арипов написал во время учёбы в университете. «Весна», «Моя первая любовь», «Осень», «Саратан», «Узбекистан», «Слушая «Муножат» («Муножат» ни тинглаб…»), «Отелло», «Сароб», «Денгизга», «Маломат тошлари», «Золотая рыбка», «Лицом к лицу», «Генетика» и другие стихи А. Арипова — яркие примеры узбекской литературы второй половины ХХ века.

В 1965 году был опубликован первый сборник стихов поэта «Митти юлдуз» («Маленькая звездочка»). Вслед за ним вышли сборники «Кузларим йулингда» (1967), «Милая мама» (1969), «Родник», «Мой дух» (1971), «Узбекистан» (1972), «Удивление» (1974), «Ветер родины» (1974), «Милосердие» (1979), «Мечта прожитых лет» (1984), «Мосты доверия» (1989), «Муножот» (1992), «Хаж дафтари» (1995), «Сайланма» (1996).

Авторству Абдуллы Арипова принадлежат поэмы «Дорога в рай» (1978), «Лекарь и смерть» (1980), «Ранжком», «Великий Тимур» («Сохибкирон») (1996).

В 2000—2001 годах было издано четырёхтомное собрание «Избранных произведений» Абдуллы Арипова.

Абдулла Арипов автор слов Государственного Гимна Республики Узбекистан, принятом 10 декабря 1992 года на одиннадцатой сессии Верховного Совета Республики Узбекистан.

Поэт перевёл на узбекский язык «Божественную комедию» Данте Алигьери, произведения Н. Некрасова, Л. Украинки, Т. Шевченко, К. Кулиева и многих других авторов.

Абдулла Арипов посвящает свои стихи и своей Отчизне. В стихотворении «Осень в Узбекистане», он любовью и нежностью описывает красоту родного края:

Пойдем в поля осенние Отчизны!

Пойдем туда, где чистая заря,

Где тишина, и от избытка жизни

Устало дышит милая земля.

Пойдем со мной туда, где ждет роса

Босые ноги смуглого подростка,

А в полдень свищет белая лоза

И мед стекает в чашечку из воска.

(Перевод с узбекского И. Шкляревского.)

Abdulla Oripov

Abdulla Oripov haqida.

Abdulla Oripov — Shoir, tarjimon, publitsist, jamoat arbobi Abdulla Oripov 1941 yil 21 martda Qashqadaryo viloyati, Koson tumanidagi Nekoʻz qishlogʻida tugʻildi. Oʻrta maktabni oltin medal bilan tamomlagandan keyin (1958), hozirgi Oʻzbekiston Milliy universitetning jurnalistika fakultetida oʻqidi (1958–1963).

Abdulla Oripov faoliyati.

“Sharq yulduzi” jurnalida adabiy xodim “Yosh gvardiya” va Gʻafur Gʻulom nomidagi Adabiyot va sanʼat nashriyotlarida muharrir, “Yosh gvardiya” dramatik teatrida badiiy boʻlim mudiri, Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasida maslahatchi, katta adabiy maslahatchi, Abdulla Qodiriy nomidagi Toshkent Davlat Madaniyat institutida oʻrindoshlik boʻyicha oʻqituvchi.

“Sharq yulduzi” jurnalida muharrir (1963–1982), Yozuvchilar uyushmasining Toshkent viloyat boʻlimi masʼul kotibi (1982–1983), “Gulxan” jurnali bosh muharriri (1983–1985), Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasi Rayosati raisining oʻrinbosari (1985–1987), Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasining kotibi (1987–1989).

Oʻzbekiston Respublikasi Mualliflik huquqini himoya qilish davlat agentligi raisi (1989–2007), Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasining raisi (1995–2009) vazifalarida ishladi. 2009 yildan boshlab esa Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasining Faxriy raisi. U 1990 yilda Oʻzbekiston Oliy Kengashining, 1995 yilda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining deputati etib saylangan. Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi senati aʼzosi (2005–2010).

Abdulla Oripov Kaliforniya (AQSH) fan, taʼlim, sanoat va sanʼat xalqaro akademiyasining aʼzosi hamdir.

Abdulla Oripov birinchi kitobi.

Dastlabki sheʼri 1957 yilda, oʻzbek sheʼriyatida oʻziga xos voqea boʻlgan “Mitti yulduz” nomli birinchi kitobi esa 1965 yilda nashr etildi.

Abdulla Oripov asarlar to’plami.

Shundan keyin “Koʻzlarim yoʻlingda” (1966), “Onajon” (1969), “Ruhim” (1971), “Oʻzbekiston” (1972), “Hayrat” (1974). “Yurtim shamoli” (1976), “Yuzma-yuz” (1978), “Najot qalʼasi” (1980), “Jannatga yoʻl” (1980), “Surat va siyrat” (1981), “Yillar armoni” (1983).“Oltmish yoshli vatanning olti yoshli oʻgʻloni” (1983), “Ehtiyoj farzandi” (1989). “Sen bahorni sogʻinmadingmi”, “Bobo va nabira”, “Qush tili” (1991), “Munojot”, “Muborak haj yoʻllarida”, “Haj daftari, Hikmat sadolari” (1992).

“Hikmat sadolari” (1993), “Dunyo” (1995), “Ibodat”, “Sohibqiron”, “Saylanma” (1996), “Savob” (1997), “Bedorlik” (1999), “Mustaqillik qoʻshigʻi” (2000), “Bir qarasam…” (2001), “Shoir yuragi” (2003), “Mehr” (2004). “Koʻz tumor” (2005), “Men nechun sevaman Oʻzbekistonni”, “Birinchi muhabbatim” (2006), “Talosh pallasi”, “Saylanma” (2007), “Ona yangligʻ yagona”, “Menga xushxabar ayt” (2009), “Istiqlol manzaralari”, “Saylanma” (2011), “Ezgulik”, “Ranglar va ohanglar” (2012), “Tutash dunyolar”, “Yangi sheʼrlar”, “Sohibqiron” (2015) kabi oltmishga yaqin toʻplamlari chop etildi. 2000–2013 yillarda “Tanlangan asarlar”ning yetti jildligi bosilib chiqdi.

 

Xorijiy tilda tarjimalari.

Abdulla Oripovning dostonlari, sheʼrlari koʻplab xorij tillariga tarjima qilindi. “Rodnik” (1970). “Veter Rodiniʼ” (M., 1975), “Lyubov k jizni” (M., 1980), “Jajda vesniʼ” (1985), “Udivleniye” (1985). “Veter moyego kraya” (M., 1988), “Soxibkiran” (1996). “Blagoslovenno projitoye mnoy” (2003) singari sakkizta kitobi Moskva va Toshkentda rus tilida bosilib chiqdi. “Ilhom” (1984) tojik tilida, “Sheʼrlar” (1989) Urumchida uygʻur tilida, “Hur oʻlkam” (1999) majmuasi Istanbulda turk tilida nashr etildi.

U buyuk italyan shoiri Dante Aligerining shoh asari “Ilohiy komediya”ning “Doʻzax” qismini toʻligʻicha va “Aʼrof” qismidan toʻqqiz qoʻshiqni mahorat bilan oʻzbek tiliga oʻgirdi (1975,2005). Yenye Xelton. A. Pushkin, N. Nekrasov, L. Ukrainka, T. Shevchenko, R. Hamzatov, Q. Quliyev, Maxsatiy Ganjaviy, Yegishe Charens, H. Bachchan, H. Merilaas, Xalil Rizo va boshqa qardosh shoirlar sheʼrlarini tarjima qildi.

Sohibqiron she’riy dramasi.

Shoir ijodi mustaqillik yillarida nihoyatda tuygʻularga boy, fayzli va sermahsul boʻldi. “Haj daftari” (1992) turkumiga kirgan sheʼrlarida shoir maʼnaviyatimiz manbalarini kashf etish yoʻlidan boradi. Qurʼoni Karim, Hadisi shariflardan zamonaviy maʼnolar izlaydi va topadi. U dostonnavis va dramaturg sifatda ham maʼlum va mashhurdir.  Xususan, “Sohibqiron” (1996) sheʼriy dramasi va “Istiqlol manzaralari” (2011) dostoni shoirga katta shuhrat keltirdi.

Oʻzbek xalqining milliy tiklanish, hurfikrlilik va mustaqillik uchun kurashida Abdulla Oripov sheʼriyati alohida oʻrin tutadi.

Abdulla Oripov Davlat mukofoti va unvoni bilan taqdirlangan.

Oʻzbekiston xalq shoiri Abdulla Oripov Oʻzbekiston Respublikasi Madhiyasi hammualifidir. U 1994 yilda Abdulla Qodiriy nomidagi Davlat mukofoti bilan, 1998 yilda “Oʻzbekiston Qahramoni” yuksak unvoni bilan taqdirlandi.