Odam tanasi o`lchamlari tadqiq qilish uslublari.

Оглавление/Munadarija

Odam tanasi o`lchamlari tadqiq qilish uslublari.

Odam tanasi o`lchamlari tadqiq qilish uslublari.

Asosiy morfologik belgilarning shakli, jins va yoshga qarab o’zgarishi faqat ba’zi o’lchamlardagina emas, balki mutanosiblik va gavda tuzilishi turlarida ham namoyon bo’ladi.

Odam tanasi va uning alohida qismlarini o’lchashdan iborat bo’l-gan tekshirishlarning asosiy usullaridan biri antropometriya deyiladi.

Odam gavdasi o’lchamlarini tekshirish natijalaridan o’tgan asrning oxirlariga kelib foydalanila boshlandi. Hozirgi vaqtda antropometriya ma’lumotlaridan sport va tibbiyotda, gavdaning jismoniy rivojlanishida konstitutsiya mutanosibligi va h.k laming xususiyatlarini o’rganishda foydalaniladi. Odam gavdasining shakli va o’lchamlari haqidagi ma’lumotlar yengil sanoatning turli tarmoqlarida muhim ahamiyatga ega.

Amaliy antropologiyani bilmay turib yengil sanoat tarmoqlari, jumladan, tikuvchilik masalalarini yechish mumkin emas. Odam gavdasining shakli va o’lchamlari, aholining turli guruhlari va ular haqidagi to’liq ma’lumot va bilimlar bo’lgandagina, ularning shakli va o’lchamlariga mos kiyimni ko’plab ishlab chiqarish mumkin.

Ma’lumotlar antropometrik tekshiruvlar asosida olinadi. Tekshiruvlar maxsus dastur bo’yicha olib boriladi. Natijalardan kiyim andozalash uchun o’lcham tipologiyasini ishlab chiqarishda foydalaniladi.

1.2. Antropometrik nuqtalar

Ilmiy tekshirish ishlari o’tkazishda aniq va solishtirish mumkin bo’lgan ma’lumotlar olish uchun o’lchovlar odam tanasidagi ma’lum bir nuqtalar orasidan (odam skeletining aniq ko’rinib turadigan va belgilash oson bo’lgan joylaridan) yoki yumshoq to’qimalarning, terining aniq chegaralangan o’ziga xos maxsus qismlaridan olinadi.

Antropometrik nuqta deb, odam gavdasida joylashgan va aniq ko’rinadigan do’nglik va chuqurlikka mos keladigan nuqtalarga aytiladi (12-jadval). Bu nuqtalar o’lchovlarni to’g’ri olishda mo’ljal boiadi. Quyida keltirilgan antropometrik nuqtalardan o’lchovlar olishda foydalaniladi

Shartli belgi Nuqtalar nomi Joylashishi
1 2 3
1 Cho’qqi nuqtasi O’ng ko’zning pastki burchagi bilan quloq kesmasi gorizontalidan chetga chiqmagan holda, boshning eng cho’qqi nuqtasi
2 Kozelok nuqtasi Quloq o’simtasining nuqtasi
3 To’sh suyagi yuqorisidagi nuqta To’sh suyagi yuqorisidagi qirqimning o’rtasi
4 To’sh suyagi o’rtasidagi nuqta To’sh suyagining o’rta chizig’ida, to’rtin-chi juft qovurg’alar uchi birikkan sathda joylashgan.
5 Bo’yin asosi nuqtasi Bo’yinning aylana chizig’i yelka qiyaligi chizig’i bilan kesishgan nuqtasi
6 Bo’yin nuqtasi Yettinchi bo’yin umurtqasining o’tkir o’simta uchi
7 Yelka akro-mial nuqtasi Kurak akromial o’simtasining yon tomo-nidagi eng bo’rtgan nuqtasi
8 Yelka nuqtasi Kurak suyagi akromial o’simtasining yuqorigi cheti bilan yelka bo’g’imi soha-sini ikkiga bo’lgan tik tekislik kesishgan nuqtasi
9 Qo’ltiqning oldingi bur-chagi nuqtasi Qoi pastga tushirilgan holda qoitiq chuqurchasining oldingi cheti hosil qiladigan yoyning eng baland nuqtasi
10 Ko’krak uchi nuqtasi Ko’krak bezining uchi
11 Bel sathidagi nuqta Biqinning ichiga botib turgan joyida pastki qovurg’a bilan yonbosh suyagining oralig’idagi nuqta
12 Bel chizig’ining old nuqtasi Old bel chizig’idagi o’rta nuqta
13 Bel chizig’ining ort nuqtasi Bel   chizig’ining   umurtqa   Pog’onasi bilan kesishgan nuqtasi
14 Yonbosh suyagining qirra nuqtasi Taroqsimon yonbosh suyagining qirra nuqtasi
15 Qorinning bo’rtib chiqqan nuqtasi Qorinning oldinga eng bo’rtib chiqqan nuqtasi
16 Bilak nuqtasi Bilak suyagining tashqi tomonidagi bo-shoqning yuqori uchi
17 Bilak suyagining pastki bo’rtiq nuqtasi Qo’lning  birinchi  barmoq  tornonidan bilak   suyagining   eng   bo’rtiq   pastki nuqtasi
18 Tirsak suyagining eng pastki nuqtasi Qo’l    tirsak    suyagining    eng   pastki nuqtasi
19 Barmoq uchi nuqtasi Uchinchi barmoq uchi nuqtasi
20 Tizza nuqtasi Tizza qopqog’ining markazi
21 Kichik boldir suyagining pastki tashqi nuqtasi Kichik boldir suyagining pastki tashqi nuqtasi
22 Tovon nuqtasi Tovonning eng bo’rtiq nuqtasi
23 Oyoq kaftining uchi nuqtasi Oyoq    kafti    birinchi    yoki   ikkinchi barmog’ining   oldinga   turtib  chiqqan nuqtasi
24 Qo’ltiqning ort burchagi nuqtasi Qo’l  pastga  tushirilgan holda qo’ltiq chuqurchasining  orqadagi   cheti  hosil qiladigan

yoyning eng baland nuqtasi

25 Kurak nuqtasi Kurakning orqaga eng bo’rtib chiqqan nuqtasi
26 Dumba nuqtasi Dumbaning eng bo’rtiq nuqtasi
 

Antropometrik tekisliklar

Odam gavdasi muallaq fazoda ko’riladi. Juda murakkab qomatli odam tanasini fazoda o’rganishda, chiziqlar va tekisliklardan foydalaniladi. O’lchamlar vertikal va gorizontal tekislik-larda olinadi (40-rasm).

Bosh chiziqlar 3 ta: 1 ta vertikal va 2 ta gorizontal o’qlardir. Bu o’qlardan tashqari 2 ta vertikal va 1 ta gorizontal tekislik bor. Tekisliklar o’zaro perpendikulardir.

Umurtqa pog’onasidan o’tadigan va odam tanasini o’ng va chap tomonga bo’ladigan tik tekislik hamda unga parallel bo’lgan barcha tekisliklar sagittal tekisliklar deyiladi.

Sagittal tekisliklarga perpendikular o’tgan va tanani faraziy old va ort bo’laklarga bo’ladigan tik tekislik frontal tekislik deyiladi.

Sagittal va frontal tekisliklarga perpendikulyar hamda odam tanasini faraziy yuqori va pastki qismlarga bo’ladigan gorizontal tekisliklar transversal tekisliklar deb aytiladi. Bu tekisliklarda odam gavdasida joylashgan nuqtalarni proyeksiyalash mumkin. Bu tekisliklarda joylashgan chiziqlar antropometrik chiziqlar deb ataladi.

Muallif: H.I.Yodgorova.

mavzular

manba